Nowe Planetarium
Adam Piotrowicki
Zdjęcia: Ra2nski
Planetarium Śląskie powstało w 1955 roku jako pierwsza tego rodzaju placówka w Polsce. W 2018 roku rozpoczął się proces przebudowy i modernizacji, który zakończono cztery lata później. Jest to obecnie jeden z najnowocześniejszych parków nauki na świecie.
Prezentuje zagadnienia związane z trzema dziedzinami nauki: sejsmologią, meteorologią i astronomią. Niespotykane w innych podobnych miejscach stanowiska ekspozycyjnie nie tylko pokazują różne zjawiska fizyczne, ale także pozwalają ich doświadczać. Można tu przeżyć trzęsienie Ziemi, stanąć tuż przy prawdziwej błyskawicy, czy odbyć symulowany lot w kosmos.
Nowoczesny system projekcyjny pozwala wyświetlić na sferycznym ekranie około 100 milionów gwiazd i zabrać widzów w najdalsze zakątki Wszechświata.
Projekt przebudowy Planetarium Śląskiego opracowała poznańska pracownia Consultor sp. z o.o.
Planetarium Śląskie powstało według wizjonerskiego projektu krakowskiego architekta Zbigniewa Solawy. Prace konstrukcyjne ruszyły w lipcu 1953 roku. Oficjalne otwarcie nastąpiło 4 grudnia 1955 roku.
Główna sala projekcyjna mogąca pomieścić około 400 widzów wyposażona była w płócienny, sferyczny ekran o powierzchni tysiąca metrów kwadratowych. W centralnym punkcie sali umieszczono najnowocześniejszy w tym czasie projektor wyprodukowany przez zakłady Carla Zeissa w Jenie, który był w stanie wyświetlić na sztucznym niebie ponad 8000 gwiazd.
W 1955 roku rozpoczęło także działalność obserwatorium astronomiczne, które wyposażone zostało w największy w Polsce refraktor o średnicy 30 centymetrów. Cztery lata później w Planetarium rozpoczęła działalność stacja sejsmologiczna, a w 1963 roku otwarto stację klimatologiczną.
W 1957 roku Planetarium Śląskie zorganizowało I Olimpiadę Astronomiczną – jedną z najbardziej prestiżowych rywalizacji tego rodzaju w Polsce. W 2011 roku Planetarium gościło uczestników 5 Międzynarodowej Olimpiady z Astronomii i Astrofizyki (IOAA).
W 2018 roku rozpoczął się proces przebudowy i modernizacji Planetarium Śląskiego, które zostało przekształcone w park nauki. W dodatkowym budynku, zlokalizowanym głównie pod ziemią znalazło się miejsce dla interaktywnych ekspozycji. Obok kompleksu stanęła również wieża widokowa. Przebudowa zakończyła się w czerwcu 2022 roku. Została ona sfinansowana ze środków własnych Województwa Śląskiego oraz Unii Europejskiej.
Ślaski Park Nauki to w tej chwili kompleks, na który składa się kilka elementów i ekspozycji.
SALA PLANETARIUM
To miejsce, w którym historia łączy się najnowszymi technologiami. Pierwszy seans odbył się tu w 1955 roku. Po przebudowie i modernizacji sala została wyposażona w jeden z najnowocześniejszych na świecie systemów wizualizacji nieba. Analogowy rzutnik GOTO Chiron III jest w stanie wyświetlić na mającym niemal 800 metrów kwadratowych sferycznym ekranie około 100 milionów gwiazd. System 10 cyfrowych rzutników SONY rozmieszczonych wokół ekranu jest w stanie wyświetlić na kopule dowolne ruchome obrazy w rozdzielczości True 8K. Sala wyposażona jest w 300 wygodnych, rozkładanych foteli i 12 leżanek. Na horyzoncie umieszczono zrekonstruowaną panoramę przedstawiającą Katowice, Chorzów i Świętochłowice w 1955 roku.
EKSPOZYCJA GEOFIZYKA
To interaktywna ekspozycja, na której prezentowane są zjawiska związane z sejsmologią i meteorologią. Na interaktywnych stanowiskach można przeżyć symulowane trzęsienie ziemi, zobaczyć i usłyszeć prawdziwe błyskawice generowane przez cewkę Tesli, a także być świadkiem powstawania chmur i opadów atmosferycznych. Po wejściu do specjalnych komór zwiedzający przenoszą się na chwilę w różne strefy klimatyczne, a stanowisko z niemal dwumetrowej średnicy ekranem kulistym pozwala na sprawdzenie jak z kosmosu wygląda Ziemia i inne planety Układu Słonecznego. Na zwiedzających czeka oprócz tego cała masa innych atrakcji.
EKSPOZYCJA ASTRONOMIA
Sala poświęcona astronomii znajduje się tuż pod słynnym zegarem słonecznym. W jej centralnym punkcie znajduje się słynny projektor Zeissa, który wyświetlał w Planetarium Śląskim gwiazdy przez prawie 63 lata. Można tu również zobaczyć drewniany pulpit sterujący. Wokół sali rozmieszczone są interaktywne stanowiska prezentujące zagadnienia związane z astronomią: między innymi różnego rodzaju instrumenty obserwacyjne takie jak lunety, teleskopy czy celostat. Jedną z największych atrakcji tej ekspozycji jest pokój pozwalający na spacer wśród gwiazd w okularach 3D. Dzięki temu możemy niemal dosłownie brodzić w ciałach niebieskich.
SYMULATORY LOTU W KOSMOS
406 kilometrów – na taką wysokość zabiera pasażerów pięć ultranowoczesnych symulatorów lotu. Jednoosobowe kapsuły mają możliwość obrotu we wszystkich kierunkach, fotele zostały wyposażone w siłowniki, a kosmiczni turyści w czasie lotu korzystają z gogli VR. To wszystko sprawia, że odczucia z wirtualnego lotu do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej są niezwykle realistyczne. Pasażerowie doświadczają drgań, przeciążeń, a także chwilowo, stanu nieważkości. Lot symulatorem to także niezwykła okazja do tego, by zobaczyć z lotu ptaka Park Śląski i otoczenie Planetarium – Śląskiego Parku Nauki.
WIEŻA WIDOKOWA
Winda wieży widokowej wyjeżdża spod ziemi i zabiera zwiedzających na wysokość 25 metrów. Znad linii drzew otaczających Planetarium – Śląski Park Nauki widać panoramę Parku Śląskiego i otaczających go miast. W pogodne dni można zobaczyć także góry. Wieża w Planetarium – Śląskim Parku Nauki nie jest jednak zwykłym punktem widokowym. Na pasażerów windy czeka na szczycie niespodzianka, która jest związana z bardzo starym instrumentem optycznym, z którego korzystał sam Leonardo DaVinci…
NAUKA I BADANIA
Działalność Planetarium służy inspirowaniu dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych w rozwijaniu swoich pasji poprzez poszerzanie wiedzy i umiejętności z dziedziny astronomii oraz nauk przyrodniczych.
Pracownicy Planetarium chcą przede wszystkim inspirować. W społeczeństwie informacyjnym samodzielne zdobywanie wiedzy nie jest tak trudne jak jeszcze pół wieku temu. Niezwykle ważny jest jednak pierwszy impuls – zapalenie wewnętrznej iskry, która rozbudza pasję. Poprzez działanie na wyobraźnię, zrozumiałe dla każdego prezentowanie osiągnięć nauki i technologii, a także wskazywanie na potęgę ludzkiego umysłu chcą, by Planetarium – Śląski Park Nauki było dla każdego pierwszym krokiem w poznawaniu tajemnic Wszechświata. W swojej misji wspierają także nauczycieli – dla wielu znanych polskich uczonych wizyta
z wycieczką szkolną w Planetarium Śląski było pierwszym kontaktem ze światem nauki – jednym zdarzeniem, które wpłynęło na całe ich późniejsze życie.
Wizyta w Planetarium – Śląskim Parku Nauki to interaktywna podróż od wnętrza naszej planety, poprzez jej atmosferę, aż do najdalszych zakątków kosmosu. Zwiedzający mogą poczuć trzęsienie ziemi, zapoznać się z działaniem instrumentów naukowych, zobaczyć, jak wygląda z kosmosu Ziemia i inne ciała niebieskie, zanurzyć się w wirtualnych gwiazdach, poczuć na sobie warunki panujące w różnych strefach klimatycznych, czy odbyć symulowany lot kosmos w specjalnej kapsule. W Sali Planetarium pod największym ekranem sferycznym w Polsce prezentowane są zarówno pokazy popularnonaukowe jak i prowadzi się zajęcia dydaktyczne dla szkół. A wszystko to przy pomocy najnowocześniejszej aparatury projekcyjnej na świecie. Planetarium – Śląski Park Nauki prowadzi również pozalekcyjne koła zainteresowań dla młodzieży. Od początku działania silnie związane jest z Regionem. Współpracuje nie tylko z placówkami oświatowymi, lecz także naukowymi i kulturalnymi.