Twardy góral, dusza człowiek…

Panią Cecylią Kukuczkę odwiedziliśmy razem z Jerzym Braszczokiem, w domu rodzinnym jej śp. męża, w Istebnej. Oto zapis naszej rozmowy:

Pani Cecylio, proszę opowiedzieć jak Państwo się poznali?
Poznaliśmy się przypadkowo w jednej z katowic-kich kawiarni; ja byłam z koleżanką a Jerzy Kukuczka świętował swoje urodziny z kolegami. I tak się zaczęło. Jerzy od zawsze wspinał się z ogromną pasją po górach. Przez krótki dla mnie czas uprawiałam pod jego okiem wspinaczkę skałkową poznając jego kolegów z klubu wysokogórskiego i z Harcerskiego Klubu Taternickiego (HKT). Często wyjeżdżał na obozy w Alpy i Dolomity choć wiem, że nie było łatwo dostać się na taki obóz zagraniczny. Potrzebna była wiedza i doświadczenie wytrawnego taternika, czyli odpowiednie przygotowanie.

Pani Cecylio, a Pani nie dała się wciągnąć w pasję męża?
Próbowałam sił w skałkach. Nawet dobrze mi się wchodziło do góry, ale gorzej już było z zejściem. Jerzy nie namawiał mnie, bo widział, że mam z tym problem. Poza tym nie przepadał za kobietami wspinającymi się. Wręcz twierdził, że nie jest to sport dla kobiet.
Nie rywalizowałam z jego miłością do gór, którym konsekwentnie poświęcał sporo uwagi. Dla niego himalaizm nie był zwykłym wspinaniem się, ale próbą pokonania własnych słabości, synonimem wolności. Był prekursorem, który wytyczył 11 nowych dróg na ośmiotysięczniki. Liczył się również sposób wspinania, czyli wejścia zimowe, czy wejścia bez butli z tlenem. Przyznam się, że niechętnie opowiadał o swoich wyczynach w górach. Po powrocie nie mówił o przebytych trasach, o przeżyciach w górach, o swoich sukcesach czy porażkach, nie rozmawialiśmy również na temat jego kolegów. Po prostu nie był wylewny, ale za to w książkach dawał upust opowieściom o tym wszystkim. Zdążył jeszcze przed śmiercią przygotować 2 książki. Zdecydowanie pod wpływem nacisku wielu osób, którzy namawiali go do ich napisania.
Mąż był człowiekiem konkretnym, zdecydowanym i świadomym, który jak szedł w góry to wiedział po co idzie i wiedział, że zdobędzie cel. Miał twardy charakter; nie narzekał, nie utyskiwał i nie obciążał innych swoimi troskami, czy obawami. Miał świadomość, że kłopoty dotykają tak samo wszystkich pozostałych jak i jego. Im też jest ciężko więc tym bardziej nie obarczał ich nimi.

Pierwszego swojego ośmiotysięcznika zdobył w 1979 roku wspinając się bez butli z tlenem. Był to czwarty co do wielkości szczyt Ziemi, w środkowej części Himalajów, na granicy Nepalu i Chin – Lhotse, liczący 8383m n.p.m.
Zaraz po powrocie z wyprawy otrzymał kolejną propozycję uczestniczenia w wyprawie zimowej na Mount Everest, ale odmówił, bo spodziewaliśmy się dziecka. Kiedy Mount Everest zdobyli jego koledzy Krzysztof Walicki i Leszek Cichy, nam 31 grudnia urodził się syn Maciek. Jerzy szybko nadrobił czas i już podczas kolejnej, wiosennej wyprawy zdobył Mount Everest  z Andrzejem Czokiem wspinając się po nieznanej dotąd południowej ścianie.
Jego korzenie były góralskie. Pochodził z Istebnej, a jak wiemy górale są ludźmi mocnymi, twardymi i konsekwentnymi. Ci, którzy się z nim wspinali mówili, że jest człowiekiem z żelaza. Np. mrożąca krew w żyłach wspinaczka na Makalu…

Kiedy wyjeżdżał w 1981 roku na wyprawę, aby zdobyć kolejny ośmiotysięcznik Makalu, piąty co do wysokości szczyt świata osiągający 8481m n. p. m
z Wojtkiem Kurtyką zabrał ze sobą ulubioną zabawkę syna, biedronkę w kropki. Ze względu na pogodę czekali dwa miesiące w obozie pod szczytem na pomyślne wiatry. Kilkukrotnie próbowali zdobyć szczyt, ale się nie udawało. Postanowił, że sam podejmie próbę. Pogoda była bardzo zła ze względu na niskie temperatury. Podczas powolnego i trudnego wchodzenia po ścianie przeżywał różne doznania. Wydawało mu się, że ktoś z nim jest, że ktoś z nim idzie. To były halucynacje ze zmęczenia i braku tlenu. Jak napisał później w swojej książce „Mój pionowy świat”:
“Przeżywam nagle trudne do wytłumaczenia chwile. Czuję, że nie jestem sam, że gotuję dla dwóch osób. Mam tak silne poczucie czyjejś obecności, że łapię się na przemożnej chęci rozmawiania z n i m.” (Jerzy Kukuczka, Mój pionowy świat).

Po kilku dniach, wyczerpany stanął na szczycie lodowca Makalu. Ponieważ rozładowały się baterie w jego aparacie fotograficznym i nie mógł udokumentować swojej obecności na szczycie zostawił więc biedronkę Maćka. Po powrocie nikt nie dał wiary, że sam wszedł na szczyt. Dopiero po roku, koreańska wyprawa weszła na Makalu i znalazła na szczycie biedronkę, która potwierdziła obecność Jerzego na szczycie. W ten sposób Jerzy udowodnił, że samotnie zdobył szczyt i wtedy dopiero zaliczono mu ten ośmiotysięcznik.

Jak w takim razie dawała Pani sobie radę z emocjami, tęsknotą, brakiem kontaktu z mężem?
Było mi ciężko. W domu nie było gór, była rodzina: ja i synowie. Akceptowałam to, bo dbał o nas i niczego nam nie brakowało. Jurek był bardzo towarzyski, nasz domu był otwartym domem dla przyjaciół. Jednak potrzebowałam a wręcz pragnęłam, aby był jak najwięcej z nami w domu. Bałam się o niego, kiedy wyjeżdżał, ale pomimo tego nigdy nie dopuszczałam do siebie myśli, że może nie wrócić. Przed każdym wyjazdem mówił i brzmiało to jak obietnica: „nie martw się na pewno wrócę”. Zawsze w to wierzyłam i ufałam mu chociaż myśli przychodziły różne.

Czym dla Pani męża były góry i ta miłość do nich?
Góry dla Jurka oznaczały wolność, lepszy świat. W nich czuł się szczęśliwy. Kiedy z nich wracał za każdym razem był innym człowiekiem, lepszym człowiekiem. Góry uczyły go pokory.

Pani Cecylio, wyprawy w Himalaje trwały bardzo długo i były kosztowne. Życie w czasach komunizmu było inne, trudnodostępne dla ludzi z pasją. Paszporty, wizy, zakup waluty… Poza tym zarabiało się niewiele, przeciętnie jakieś 300 dolarów miesięcznie a wyprawy kosztowały tysiące dolarów np. sama zgoda Chińczyków na zdobycie Lhotse kosztowała 100 000 dolarów. W latach 70 – 80 – tych to były przeogromne pieniądze…

Tak, to prawda, to były ciężkie czasy, inna rzeczywistość. Nie było łatwo. Członkowie klubu zarabiali na swoje wyprawy malując, po pracy wielkie, śląskie kominy. Zatrudnieni byliśmy w różnych firmach. Ja również pracowałam. Jerzy pracował w EMAG-u. Zdarzało się, że aby pojechać na wyprawę musiał brać urlop bezpłatny, ponieważ koledzy buntowali się z powodu jego częstych wyjazdów.
Z tego też powodu otrzymał wypowiedzenie z pracy, z którego na szczęście szybko EMAG wycofał się, pewnie ze względu na owacyjne powitanie na lotnisku w Warszawie, które zorganizowały media. Już wtedy cała Polska żyła sukcesami Jerzego a on sam był niekwestionowanym autorytetem, który rozsławił nasz kraj na całym świecie.

Pomysł otwarcia izby pamięci o Jerzym Kukuczce to piękny hołd dla pamięci o naszym Polaku nazywanym bohaterem narodowym i najlepszym himalaistą wszechczasów. Kiedy powstał?

Nigdy tego nie chciałam. Bardzo przeżyłam śmierć Jurka. O śmierci męża dowiedziałam się od Prezesa Klubu Wysokogórskiego, Janusza Majera. Czekaliśmy na wiadomość o powrocie z wyprawy Jerzego i Ryszarda Pawłowskiego, z którym wspinali się na Lhotse. Była sobota, 24 października 1989 r. Byłam w domu ze starszym synem Maćkiem, bo młodszy Wojtek został z ciocią w Istebnej. Pamiętam… dzwonek do drzwi, otworzyłam i jak zobaczyłam Janusza Majera z żoną to przeszły mnie ciarki po plecach i już wiedziałam, że stało się coś bardzo złego.
Stali ze spuszczonymi głowami, bardzo nieswoi, a po chwili usłyszałam, że Jerzy odpadł od południowej ściany Lhotse na wysokości 8300 m n. p. m. Lina nie wytrzymała…
Tej nocy młodszemu synowi śniło się, że jedzie windą z tatą, która nie chciała się zatrzymać. Tata naciskał guziki i krzyczał ALARM, ALARM!!!
Wojtek obudził się o 4 nad ranem dokładnie o godzinie 9 czasu nepalskiego, kiedy odpadł od ściany jego ojciec Jerzy Kukuczka.
Przez wiele miesięcy trwały poszukiwania, ale nie odnaleziono ciała męża. Bardzo długo nie mogłam uwierzyć w to, że Jurek zginął.
Odwiedzali nas różni ludzie, którzy pytali o dom „tego” Kukuczki.
Sugerowali aby zbudować muzeum upamiętniające osiągnięcia Jerzego. Jednoczenie zaczęto nazywać ulice i szkoły imieniem Jerzego Kukuczki. To zdecydowało za mnie, podjęłam się organizacji Izby Pamięci Jerzego Kukuczki w Istebnej, w domu rodzinnym męża. W ten sposób przybliżam ludziom świat gór widziany oczami Jerzego. Tutaj przyjeżdżają ludzie ze świata. Opowiadam im historię Jerzego i o zdobytych przez niego ośmiotysięcznikach. W planach miasta Katowice powstała inicjatywa wybudowania muzeum alpinizmu i himalaizmu z lokalizacją w Bogucicach przy ulicy Markiefki nieopodal domu, w którym urodził się Jerzy.

Ta izba to hołd pamięci Jerzego Kukuczki. W rozmowie z przyjacielem Pani męża, Panem Ignacym Walentym Nendzą dowiedziałam się, że w październiku 2009 roku brała Pani udział wraz z synem Wojtkiem w trekkingu poświęconym pamięci męża, przy czortenie w Himalajach Nepalu, pod południową ścianą Lhotse na 8511 m.

Tak, dzięki Fundacji Kukuczki zbudowano czorten ku pamięci trzech polskich himalaistów, którzy zginęli podczas wypraw na tą ekstremalnie trudną ścianę szczytu Ziemi: Rafała Chołdy, Czesława Jakiela i Jerzego Kukuczki. Podczas trekkingu przy czortenie obecnych było wielu Polaków m.in. ekipa
z naszego Katowickiego Klubu Wysokogórskiego, rektor wraz ze studentami AWF w Katowicach im. Jerzego Kukuczki i inni. Nie mogło zabraknąć również wielu zagranicznych grup trekkingowych.

Pani Cecylio, dziękujemy za rozmowę i życzymy dużo zdrowia. Aby opowieści o wyczynach Jerzego Kukuczki dotarły w najbardziej odległe zakątki tego świata inspirując ludzi do podejmowania wyzwań. W Katowicach, mieście w którym urodził się, mieszkał i pracował Jerzy Kukuczka ma w najbliższym czasie powstać Centrum Himalaizmu.